Bạn có tò mò vì sao người Nhật lại nổi tiếng với tính kỷ luật, tự giác và tinh thần tập thể đáng ngưỡng mộ không? Bí mật không nằm ở đâu xa mà đến từ chính hệ thống giáo dục nhật bản độc đáo của họ. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá 7 điểm đặc biệt, nơi việc “học làm người” được đặt lên hàng đầu, học sinh tự dọn dẹp trường lớp và bữa ăn trưa cũng trở thành một giờ học quý giá.
“Học làm người” trước khi học kiến thức – Triết lý cốt lõi của giáo dục Nhật Bản
Triết lý nền tảng của giáo dục Nhật Bản là tập trung vào việc hình thành nhân cách, đạo đức và các giá trị sống cốt lõi cho học sinh trước khi đi sâu vào kiến thức học thuật. Điều này được thể hiện rõ nét ngay từ những năm đầu đời của trẻ.
Rèn luyện đạo đức, lễ nghĩa và sự tôn trọng ngay từ những năm đầu đời.
Ngay từ bậc mầm non, trẻ em Nhật đã được dạy về sự tôn trọng người khác, lòng biết ơn và các quy tắc ứng xử cơ bản trong xã hội. Chúng học cách cúi chào, nói lời cảm ơn, xin lỗi và biết quan tâm đến cảm xúc của bạn bè. Đây được xem là nền tảng quan trọng nhất, thấm nhuần trong suốt quá trình học tập và định hình nên nhân cách của mỗi cá nhân. Triết lý này cũng là một phần quan trọng trong cách dạy con của người nhật được nhiều quốc gia học hỏi.
Bữa trưa học đường không chỉ để ăn no: Bài học về dinh dưỡng, trách nhiệm và sự biết ơn.
Bữa trua học đường, hay còn gọi là “Kyushoku” (給食), là một phần không thể thiếu trong giáo dục tiểu học và trung học cơ sở tại Nhật. Đây không chỉ là bữa ăn mà còn là một giờ học thực tế về dinh dưỡng, văn hóa ẩm thực và trách nhiệm.
- Dinh dưỡng cân bằng: Thực đơn được các chuyên gia dinh dưỡng thiết kế kỹ lưỡng để đảm bảo cung cấp đầy đủ calo và dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ.
- Học sinh tự phục vụ: Học sinh sẽ thay phiên nhau mặc đồ bảo hộ, tự chia thức ăn cho các bạn trong lớp và giáo viên. Quá trình này giúp các em học cách hợp tác, có trách nhiệm với tập thể và hiểu được giá trị của lao động.
- Giáo dục lòng biết ơn: Trước và sau bữa ăn, cả lớp sẽ cùng nhau chắp tay và nói “Itadakimasu” (cháu xin nhận bữa ăn) và “Gochisousama deshita” (cảm ơn vì bữa ăn ngon) để thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã chuẩn bị bữa ăn và cả những thực phẩm được thưởng thức.
Không chạy theo điểm số ở các lớp đầu cấp, thay vào đó tập trung phát triển nhân cách.
Ở bậc tiểu học, đặc biệt là 3 năm đầu tiên, các trường học Nhật Bản không đặt nặng áp lực thi cử hay điểm số. Thay vào đó, mục tiêu chính là giáo dục đạo đức, xây dựng tính cách và dạy cho trẻ những kỹ năng sống cơ bản. Các bài kiểm tra nhỏ có thể được thực hiện, nhưng kết quả không dùng để xếp hạng hay gây áp lực cho học sinh.
Tính tự lập và kỷ luật sắt được tôi luyện mỗi ngày, không cần giám thị
Một trong những đặc điểm nền giáo dục Nhật Bản nổi bật nhất chính là việc rèn luyện tính tự lập và kỷ luật tự giác. Những phẩm chất này không được dạy bằng lý thuyết suông mà thông qua các hoạt động hàng ngày.
Học sinh tự mình dọn dẹp trường lớp – Bài học thực tế về trách nhiệm với cộng đồng.
Hầu hết các trường học ở Nhật Bản không thuê lao công để dọn dẹp. Thay vào đó, sau giờ học, học sinh sẽ dành thời gian để cùng nhau dọn dẹp lớp học, hành lang, và cả nhà vệ sinh. Hoạt động này được gọi là “o-soji”, được xem là một phần quan trọng của giáo dục.
Việc này không chỉ giúp giữ gìn vệ sinh chung mà còn dạy cho học sinh:
- Trách nhiệm: Ý thức được trách nhiệm giữ gìn không gian mình học tập và sinh hoạt.
- Tôn trọng: Tôn trọng công sức lao động của người khác và tài sản chung.
- Tinh thần đồng đội: Cùng nhau làm việc để hoàn thành mục tiêu chung.
Tỉ lệ chuyên cần 99,99% và văn hóa đi học đúng giờ đã trở thành tiềm thức.
Ở Nhật Bản, việc đi học đầy đủ và đúng giờ được coi là một điều hiển nhiên. Tỷ lệ chuyên cần của học sinh Nhật Bản đạt mức gần như tuyệt đối là 99,99%. Điều này phản ánh ý thức kỷ luật và sự tôn trọng tập thể đã được rèn giũa từ nhỏ. Đối với những bạn có ý định đi du học nhật bản, việc duy trì tỷ lệ chuyên cần cao (thường là trên 80%) là một yêu cầu rất quan trọng để có thể gia hạn visa.
Học sinh tự đi bộ đến trường – Rèn luyện sức khỏe và tính độc lập từ nhỏ.
Hình ảnh những tốp học sinh tiểu học tự mình đi bộ đến trường là rất phổ biến ở Nhật Bản. Các em thường đi theo nhóm được phân chia theo khu vực sinh sống, có các anh chị lớp lớn hơn dẫn dắt. Việc này không chỉ giúp rèn luyện sức khỏe mà còn nuôi dưỡng tính tự lập, khả năng tự giải quyết vấn đề và tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau từ khi còn rất nhỏ.
Hoạt động câu lạc bộ (Bukatsu): Nơi thắp lửa đam mê và kỹ năng làm việc nhóm
Hoạt động câu lạc bộ sau giờ học, hay “Bukatsu” (部活), là một phần không thể thiếu và vô cùng quan trọng trong đời sống học đường của học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông Nhật Bản.
Bukatsu không phải hoạt động ngoại khóa “cho vui” mà là một phần quan trọng của đời sống học đường.
Khác với nhiều quốc gia, Bukatsu ở Nhật được tổ chức rất bài bản và đòi hỏi sự cam kết nghiêm túc từ các thành viên. Học sinh tham gia Bukatsu không chỉ để giải trí mà còn để rèn luyện kỹ năng, theo đuổi đam mê và học hỏi về văn hóa tôn ti trật tự (quan hệ giữa senpai – tiền bối và kouhai – hậu bối).
Phát triển kỹ năng mềm, tinh thần đồng đội và sự kiên trì qua các hoạt động thể thao, văn hóa.
Bukatsu là môi trường lý tưởng để học sinh phát triển các kỹ năng mềm quan trọng. Dù là câu lạc bộ thể thao (bóng chày, bóng đá, kendo) hay văn hóa (trà đạo, thư pháp, âm nhạc), các em đều học được:
- Tinh thần đồng đội: Phối hợp và hy sinh vì mục tiêu chung của cả đội.
- Sự kiên trì: Nỗ lực luyện tập không ngừng nghỉ để cải thiện bản thân.
- Kỹ năng giao tiếp: Học cách giao tiếp và ứng xử với các thành viên khác, đặc biệt là với các senpai.
- Kỷ luật: Tuân thủ nghiêm ngặt lịch tập và các quy định của câu lạc bộ.
Khám phá những nét độc đáo khác trong văn hóa học đường Nhật Bản
Bên cạnh những triết lý và hoạt động cốt lõi, hệ thống giáo dục Nhật Bản còn nhiều nét văn hóa độc đáo khác góp phần tạo nên một môi trường học đường đặc trưng.
Lịch học đặc biệt: Năm học bắt đầu vào tháng 4 cùng mùa hoa anh đào nở.
Không giống như nhiều quốc gia bắt đầu năm học vào tháng 9, năm học ở Nhật Bản bắt đầu vào tháng 4. Thời điểm này trùng với mùa hoa anh đào nở rộ, một biểu tượng của sự khởi đầu mới, hy vọng và vẻ đẹp trong văn hóa nhật bản. Việc khai giảng vào tháng 4 cũng được cho là để đồng bộ với năm tài chính của quốc gia, giúp việc phân bổ ngân sách cho giáo dục được thuận tiện hơn.
Đồng phục học sinh – Biểu tượng của sự bình đẳng và tinh thần tập thể.
Đồng phục (seifuku) là một hình ảnh quen thuộc tại các trường học Nhật Bản. Việc mặc đồng phục giúp xóa nhòa sự khác biệt về hoàn cảnh gia đình, tạo ra một môi trường học tập bình đẳng. Đồng thời, nó cũng góp phần xây dựng tinh thần tập thể, niềm tự hào về ngôi trường mình đang theo học. Các loại trường khác nhau như trường nam sinh nhật bản hay các trường nữ sinh cũng có những bộ đồng phục đặc trưng riêng.
Áp lực thi cử “Juken sensō” – “cuộc chiến thi cử” ở các cấp học cao hơn và cách người Nhật đối mặt.
Mặc dù các cấp học đầu không quá áp lực, nhưng khi lên đến các bậc học cao hơn, đặc biệt là kỳ thi chuyển cấp lên cấp 3 nhật bản và thi vào đại học nhật bản, học sinh Nhật Bản phải đối mặt với một “cuộc chiến thi cử” (受験戦争 – Juken sensō) vô cùng khốc liệt. Áp lực này đến từ kỳ vọng của gia đình, xã hội và sự cạnh tranh gay gắt để vào được các trường danh tiếng. Nhiều học sinh phải tham gia các lớp học thêm (juku) vào buổi tối và cuối tuần để chuẩn bị cho kỳ thi quan trọng này. Các bạn học sinh Việt Nam khi tìm hiểu về các trường chuyên tiếng nhật cũng cần chuẩn bị tinh thần cho áp lực học tập này.
Có thể thấy, giáo dục Nhật Bản không chỉ tập trung vào việc truyền thụ kiến thức sách vở mà là một quá trình toàn diện để đào tạo ra những công dân có trách nhiệm, kỷ luật và biết quan tâm đến tập thể. Chính những điểm đặc biệt này đã tạo nên “tinh thần Nhật Bản” được cả thế giới ngưỡng mộ, là bài học quý giá về việc giáo dục con người.
Bạn có muốn trải nghiệm và hiểu sâu hơn về văn hóa tuyệt vời này không? Hãy bắt đầu bước đầu tiên bằng việc làm quen với ngôn ngữ của họ! Tại Tự Học Tiếng Nhật, chúng mình mang đến cho bạn lộ trình ôn thi JLPT được xây dựng theo đúng chuẩn và phù hợp với năng lực của mỗi người. Đăng ký học thử miễn phí ngay hôm nay để cùng mình khám phá tiếng Nhật một cách gần gũi và sinh động nhất nhé!
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Để có lời khuyên tốt nhất, vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được tư vấn cụ thể dựa trên nhu cầu thực tế của bạn.
Bài viết liên quan: