Shinto là gì? 5 điều cần biết về Thần đạo Nhật Bản

Bạn có tò mò tại sao người Nhật lại cúi đầu trước những cánh cổng Torii đỏ thắm, hay tin rằng có đến 8 triệu vị thần đang hiện hữu quanh mình không? Đó chính là thần đạo Shinto – tín ngưỡng bản địa đã định hình nên tâm hồn và văn hóa nhật bản. Bài viết này sẽ là một chuyến du hành nhỏ, giúp bạn khám phá 5 điều thú vị nhất về Shinto, từ các vị thần thiên nhiên gần gũi đến những nghi lễ thanh tịnh, để bạn hiểu và yêu thêm đất nước mặt trời mọc.

Shinto là gì? “Con đường của các vị thần” không có kinh điển

Shinto (Thần đạo – 神道) là tôn giáo bản địa và lâu đời nhất của Nhật Bản, có thể hiểu nôm na là “con đường của các vị thần”. Khác với nhiều tôn giáo lớn, Shinto không có người sáng lập, không có kinh thánh cố định hay giáo lý phức tạp, mà nó phát triển tự nhiên từ lòng tôn kính của người Nhật cổ đối với thiên nhiên, tổ tiên và các linh hồn (Kami).

Nguồn gốc và lịch sử: Tín ngưỡng cổ xưa hơn cả tên gọi

Nguồn gốc của thần đạo Shinto bắt nguồn từ tín ngưỡng vật linh của người Nhật cổ đại, khi họ tin rằng vạn vật trong tự nhiên đều có linh hồn. Mãi đến khi Phật giáo du nhập vào Nhật Bản vào thế kỷ thứ 6, cái tên “Shinto” mới ra đời để phân biệt với tôn giáo mới. Các câu chuyện thần thoại và lịch sử sơ khai của Thần đạo được ghi chép lại trong hai cuốn sách cổ là Kojiki (Cổ sự ký) và Nihon Shoki (Nhật Bản thư kỷ) vào thế kỷ thứ 8.

Đặc trưng cốt lõi: Không giáo điều, chỉ có sự hòa hợp với tự nhiên và tổ tiên

Đặc trưng lớn nhất của thần đạo Nhật Bản là không có hệ thống giáo điều cứng nhắc. Thay vào đó, nó tập trung vào các giá trị cốt lõi sau:

• Sự trong sạch (Thanh tẩy): Cả thể chất và tinh thần phải luôn được giữ gìn trong sạch. Đây là yếu tố tiên quyết để có thể kết nối với các vị thần Kami.
• Hòa hợp với thiên nhiên: Con người là một phần của tự nhiên và phải sống hòa hợp, tôn trọng các linh hồn (Kami) hiện diện trong mọi sự vật, từ ngọn núi, dòng sông đến hòn đá, cái cây.
• Tôn kính tổ tiên: Linh hồn của tổ tiên sau khi qua đời cũng có thể trở thành Kami, bảo vệ và che chở cho con cháu.

Các loại hình Thần đạo chính hiện nay

Ngày nay, thần đạo Shinto có thể được chia thành ba loại hình chính:

Gặp gỡ 8 triệu vị thần (Kami) – Họ là ai và ở đâu?

Khái niệm trung tâm của thần đạo Shinto chính là Kami (神), thường được dịch là “thần” hoặc “linh hồn”. Người ta tin rằng có đến “8 triệu vị thần” (八百万の神 – yaoyorozu no kami), một con số mang ý nghĩa là “vô số” chứ không phải con số chính xác, hiện diện ở khắp mọi nơi.

Kami không phải “Chúa trời”: Từ nữ thần mặt trời Amaterasu đến thần linh trong từng hòn đá, ngọn cây

Kami trong Thần đạo Shinto là gì? Họ không phải là một đấng toàn năng, toàn tri như Chúa trong các tôn giáo độc thần. Kami có thể là:

• Các vị thần lớn: Như Nữ thần Mặt trời Amaterasu Omikami, tổ tiên của Hoàng gia Nhật Bản.
• Linh hồn của tự nhiên: Thần núi, thần sông, thần gió, thần cây cổ thụ, thác nước, tảng đá…
• Linh hồn tổ tiên: Những người sau khi qua đời, đặc biệt là các Thiên hoàng hoặc những nhân vật vĩ đại, được tôn thờ như Kami.
• Các hiện tượng tự nhiên: Sấm sét, bão tố cũng được coi là biểu hiện của sức mạnh Kami.

Các vị thần quan trọng và câu chuyện của họ (Izanagi, Izanami, Amaterasu, Susanoo)

Thần thoại Nhật Bản bắt đầu với hai vị thần nguyên thủy là Izanagi (nam) và Izanami (nữ). Họ đứng trên cây cầu nối liền trời và đất, dùng một ngọn giáo khuấy vào đại dương, những giọt nước rơi xuống tạo thành quần đảo Nhật Bản. Họ cũng là cha mẹ của nhiều vị thần quan trọng khác:

• Amaterasu Omikami (Nữ thần Mặt trời): Sinh ra từ mắt trái của Izanagi, là vị thần tối cao, cai quản thiên đàng.
• Tsukuyomi-no-Mikoto (Thần Mặt trăng): Sinh ra từ mắt phải của Izanagi.
• Susanoo-no-Mikoto (Thần Bão tố và Biển cả): Sinh ra từ mũi của Izanagi, tính tình ngỗ ngược và là em trai của Amaterasu.

Một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất kể về việc Susanoo chọc giận Amaterasu, khiến bà tức giận và trốn vào hang đá, làm thế giới chìm trong bóng tối. Các vị thần khác đã phải dùng mưu mẹo, tổ chức một lễ hội ầm ĩ và dùng một chiếc gương để dụ bà ra ngoài, mang ánh sáng trở lại.

Cách người Nhật cảm nhận sự hiện diện của Kami trong đời sống hàng ngày

Đối với con người nhật bản, Kami không phải là những thực thể xa vời. Họ cảm nhận sự hiện diện của thần linh trong từng khoảnh khắc:

• Sự biết ơn: Họ cảm ơn Kami của nước khi uống, Kami của đất khi ăn.
• Lòng tôn trọng: Họ cúi đầu trước những cây cổ thụ, giữ gìn sự sạch sẽ của sông ngòi, núi rừng.
• Nghi lễ tại nhà: Nhiều gia đình có một bàn thờ nhỏ gọi là kamidana (thần bằng) để thờ cúng các vị thần và tổ tiên.

Sự gắn kết này tạo nên một trong những nét đẹp đặc trưng trong tín ngưỡng nhật bản.

Đền thờ Thần đạo (Jinja) có gì? Khám phá kiến trúc và quy tắc ứng xử

Đền thờ Thần đạo, gọi là Jinja (神社), là nơi các vị thần Kami ngự trị và là nơi con người đến để cầu nguyện và bày tỏ lòng thành kính. Hiện có khoảng 80.000 ngôi đền trên khắp nước Nhật.

Ý nghĩa của cổng Torii: Ranh giới giữa cõi trần và thế giới thần linh

Ý nghĩa cổng Torii trong Thần đạo là vô cùng quan trọng. Đây là cánh cổng biểu tượng, thường được sơn màu đỏ son, đánh dấu lối vào vùng đất linh thiêng của các vị thần. Khi bước qua cổng Torii, bạn được xem là đã bước từ thế giới trần tục sang thế giới thần linh.

Các khu vực chính trong một ngôi đền: Từ nơi thanh tẩy đến chính điện linh thiêng

Một ngôi đền Thần đạo điển hình có các khu vực chính sau:

Hướng dẫn chi tiết cách viếng thăm đền: Các bước thanh tẩy, cầu nguyện, và những điều nên tránh

Để thể hiện sự tôn trọng khi đến thăm một ngôi đền, bạn nên tuân theo các bước sau. Đây là một trải nghiệm văn hóa thú vị, khác biệt so với việc tham quan chùa ở nhật bản.

1. Cúi chào ở cổng Torii: Trước khi đi qua cổng, hãy dừng lại và cúi đầu một lần để chào các vị thần. Khi đi, hãy tránh đi vào chính giữa lối đi vì đó là đường dành cho thần linh.
2. Thanh tẩy tại Temizuya:
   • Dùng tay phải cầm gáo (hishaku) múc nước, dội rửa tay trái.
   • Chuyển gáo sang tay trái, dội rửa tay phải.
   • Rót một ít nước vào lòng bàn tay trái, dùng nước đó để súc miệng (không uống và không để gáo chạm miệng).
   • Nghiêng gáo lên để nước còn lại chảy xuống cán, làm sạch gáo rồi đặt lại chỗ cũ.
3. Cầu nguyện tại Haiden:
   • Nhẹ nhàng bỏ một đồng xu vào hộp công đức (saisen-bako).
   • Nếu có chuông, hãy rung chuông để báo hiệu sự có mặt của bạn với thần linh.
   • Thực hiện nghi thức “hai cúi, hai vỗ, một cúi”: Cúi sâu người 2 lần, vỗ tay 2 lần, chắp tay cầu nguyện, sau đó cúi sâu người thêm 1 lần nữa.
4. Khi ra về: Sau khi đi qua cổng Torii, hãy quay người lại đối mặt với ngôi đền và cúi chào một lần nữa để tạm biệt.

Những nghi lễ và lễ hội (Matsuri) đậm màu sắc văn hóa

Các nghi lễ và lễ hội (Matsuri) là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Nhật, là dịp để họ cảm tá, cầu nguyện và kết nối cộng đồng.

Nghi lễ thanh tẩy (Harae): Rũ bỏ tạp niệm để tâm hồn trong sạch

Harae (祓) là nghi lễ thanh tẩy nhằm loại bỏ tội lỗi, ô uế và những điều xui xẻo. Nghi lễ này rất quan trọng, được thực hiện trước mọi sự kiện lớn, từ lễ hội đến việc xây nhà, để đảm bảo sự trong sạch và nhận được sự phù hộ của Kami.

Các lễ hội lớn trong năm: Năm mới (Hatsumode), Shichigosan, lễ cưới Shinzen-shiki

Nghi lễ và lễ hội Thần đạo Nhật Bản diễn ra quanh năm, mỗi dịp lại mang một ý nghĩa riêng:

• Hatsumode (初詣): Chuyến viếng thăm đền đầu tiên trong năm mới để cầu mong một năm an lành, may mắn.
• Shichigosan (七五三): Lễ hội dành cho các bé trai 3 và 5 tuổi, bé gái 3 và 7 tuổi, cha mẹ đưa con đến đền để tạ ơn thần linh đã bảo vệ và cầu cho con tiếp tục khỏe mạnh.
• Shinzen-shiki (神前式): Lễ cưới theo nghi thức Thần đạo, được tổ chức tại đền thờ. Cô dâu và chú rể cùng uống rượu sake để gắn kết linh hồn trước sự chứng giám của Kami.

Vật phẩm tâm linh quen thuộc: Bùa may mắn Omamori và thẻ ước nguyện Ema

Khi đến thăm các ngôi đền, bạn sẽ thấy những vật phẩm tâm linh rất đặc trưng:

• Omamori (お守り): Là những chiếc bùa may mắn được đựng trong túi gấm nhỏ, mỗi loại có một công dụng riêng như cầu học hành, tình duyên, sức khỏe, an toàn giao thông…
• Ema (絵馬): Là những tấm thẻ gỗ nhỏ để người viếng viết lời cầu nguyện của mình lên đó rồi treo tại đền, với hy vọng Kami sẽ đọc và biến ước mơ thành hiện thực.

Thần đạo và Phật giáo: “Anh em” chung nhà nhưng không phải một

Thần đạo Shinto khác Phật giáo như thế nào? Đây là câu hỏi nhiều người thắc mắc khi thấy hai tôn giáo này cùng tồn tại hòa hợp tại Nhật. Mặc dù có sự giao thoa, chúng vẫn có những điểm khác biệt cơ bản.

Nguồn gốc: Thần đạo là tín ngưỡng bản địa, Phật giáo du nhập từ bên ngoài

Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở nguồn gốc. Thần đạo Shinto là tín ngưỡng nhật bản bản địa, tồn tại từ thời tiền sử. Trong khi đó, Phật giáo được du nhập từ Trung Quốc và Triều Tiên vào khoảng thế kỷ thứ 6.

Quan niệm về cuộc sống và thế giới bên kia: Sự khác biệt cơ bản

Hai tôn giáo này có cái nhìn khác nhau về cuộc sống:

• Thần đạo: Tập trung vào cuộc sống hiện tại, đề cao sự trong sạch, niềm vui và sự hòa hợp với thế giới tự nhiên. Quan niệm về thế giới bên kia không quá rõ ràng.
• Phật giáo: Tập trung vào sự giác ngộ, giải thoát khỏi vòng luân hồi sinh tử và khổ đau của kiếp người. Phật giáo đưa ra khái niệm rõ ràng về nghiệp chướng, thiên đàng, địa ngục và kiếp sau.

Sự hòa quyện trong đời sống: Người Nhật sinh ra theo Thần đạo, mất đi theo Phật giáo

Thực tế, người Nhật không coi đây là hai tôn giáo xung đột. Họ kết hợp cả hai một cách linh hoạt trong cuộc sống. Có một câu nói phổ biến là: “Người Nhật sinh ra theo Thần đạo, kết hôn theo đạo Thiên Chúa và qua đời theo Phật giáo”.

Điều này có nghĩa là các nghi lễ liên quan đến sự sống, sự sinh sôi như lễ đầy tháng, Shichigosan, hay lễ cưới thường được cử hành theo nghi thức thần đạo Shinto. Trong khi đó, các nghi lễ liên quan đến cái chết và thế giới bên kia như tang lễ lại thường được tổ chức theo nghi thức của Phật giáo. Đây là một ví dụ điển hình cho sự hòa hợp tôn giáo độc đáo, một phần làm nên sự đa dạng của văn hóa Nhật. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các nhân vật lịch sử như chiến binh samurai hay các loại hình nghệ thuật như geisha là gì để thấy rõ hơn sự ảnh hưởng đan xen của hai luồng tư tưởng này.

Kết luận

Thần đạo không chỉ là một tôn giáo, mà là triết lý sống tôn trọng tự nhiên, biết ơn tổ tiên và tìm kiếm sự thuần khiết trong tâm hồn. Hiểu về thần đạo Shinto chính là chạm vào một phần sâu thẳm nhất của văn hóa Nhật Bản, giúp hành trình khám phá ngôn ngữ và con người nơi đây của bạn thêm phần ý nghĩa và gần gũi.

Bạn thấy đấy, văn hóa Nhật Bản thật thú vị phải không? Nếu những câu chuyện này khơi dậy trong bạn niềm yêu thích, đừng ngần ngại bước bước đầu tiên trên con đường chinh phục tiếng Nhật. Tại Tự Học Tiếng Nhật, chúng mình mang đến cho bạn lộ trình ôn thi JLPT được xây dựng theo đúng chuẩn và phù hợp với năng lực của mỗi người. Đăng ký học thử miễn phí ngay hôm nay để cùng mình trải nghiệm và khám phá thế giới tiếng Nhật một cách sinh động nhất nhé!

Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Để được tư vấn tốt nhất, vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được tư vấn cụ thể dựa trên nhu cầu thực tế của bạn.